▪︎روز ملی سینما و نحوه شکل گیری اولین سینمای تاریخ ایران در تبریز
■قدمت اولین سینمای تبریز۱۲۲ سال /قدمت اولین سینمای تهران ۹۸ سال
●معتضدی تبریزی پدر سینمای ایران و بانی سینماهای بانوان؛خورشید؛تمدن؛پری؛کشور؛میهن و گلوبندک تهران
وقتی بزرگان فلسفه، اخلاق، انسان شناسان،جامعه شناسان و علمای ارتباطات به یونسکو پیشنهاد کردند که با ترفند نقش و نمایش و فیلم و سریال می توان مفاهیم اخلاقی و انسانی را در جهان تقویت کرده و ارزش‌ها و هنجارها و ساماندهی ارتباط خانواده با دنیای بیرونی و جامعه سامان بخشید و برنهادهای جامعه تاثیر شگرف در برنامه ریزی و تصمیم گیری گذاشت صنعت سینما در جهان مورد توجه سیاستمداران و سیستیم های حکمرانی قرار گرفت.
همه می‌دانیم مهمترین و حساسترین مولفه یک جامعه فرهنگ است و در واقع فرهنگ تمام داشته های مادی و معنوی انسانهاست.و اثر پذیری مخاطبان از رادیو ' تلویزیون و سینما بیشتر است.و فیلم و نمایش و سریال نقش هدایتی و راهبردی در ایجاد ذهنیت عمومی و بالطبع هدایت افکار عمومی دارد و همین عوامل بود که به این شاخه های ارتباطات توجه بیشتری شد. تحقیقات نشان داد ادبیات'موسیقی'نمایش و حتی معماری ملل توسعه یافته بخش قابل توجه اش'مربوط به سینما و تلویزیون است. به جرات می توان گفت:سینما از مهمترین ابزار های ارتباطات و تفریحات در قرن بیستم و هزاره سوم بوده و شکل گیری اولین سینمای جهان در پاریس با درک این واقعیت‌هاشکل گرفت. سینما ۱۲۹ سال قدمت دارد و در اوایل قرن بیستم تصاویر متحرک به تدریج از کاروان های شادی آغاز شد و فیلم برداری و تصاویر متحرک دنیای متفاوت و جذابی را برای مخاطبان شکل داد که ۳ عامل هنر،تکنولوژی و سیاست به پویایی صنعت سینما رونق خاصی بخشید .
امروزه سینما علاوه بر ابعادفنی ، هنری،سیاسی ،یک فعالیت مهم اقتصادی نیز محسوب می شود و در واقع سینما همان هنر هفتم لقب گرفته که از یک واژه ی یونانی به معنای (کینِما) به معنای جنبش نام گرفته ولی شکل گیری آن در فرانسه بوده است. و امروزه در اکثر کشور ها به عنوان نخستین سرگرمی صنعتی محسوب می شود . اگر تاریخ تاسیس سینما را ۱۲۹ سال پیش بدانیم ۷ سال پس از آن یعنی ۱۲۲ سال پیش هم اولین سینما ی ایران به نام (سولی) در معنای خورشید در شهر تبریز توسط کاتولیک های فرانسوی مقیم تبریز شکل گرفته است .بانی اصلی آن زنده یاد《 الک ساگینیان》 است. ارامنه تبریز در شکل گیری اولین های فرهنگ و هنر و تمدن و صنایع در تبریز سهامدارند.این سینما در محله موسوم به پاساژ در جوار چهار راه شریعتی کنونی گنجایش ۱۰۰ تماشاگر را داشت و فیلم هایی با دوبله ترکی آذربایجانی ؛ فارسی و ارمنی در آن به روی پرده می رفت.و۲۴ سال پس از تبریز در سال ۱۳۰۵ ه.ش اولین سینمای تهران نیز توسط میرزا ابراهیم خان عکاس باشی که آن هم از ترکان علاقمند به هنر بودتاسیس شده است.
تاکنون در ایران بیش از ۵ هزار عنوان فیلم سینمایی ساخته شده است و در سال های اخیر نیز سالانه ساخت ۸۰ فیلم بلند سینمایی در ایران ثبت شده است .امروزه صنعت سینمای ایران در پایتخت متمرکز شده و علاوه بر تولید فیلم های سینمایی بصورت حرفه ای و آزاد و زیر نظر بنیاد سینمایی فارابی؛ سریال ها و فیلم هایی نیز در شبکه های مختلف تلویزیونی کشورساخته می‌شود.
می دانیم که اولین سینمای ایران در شهر تبریز تاسیس شده و در این میان نیز یکی از پیشگامان سینمای ایران خان بابا معتضدی تبریزی است که در سال ۱۲۷۱ ه.ش در تبریز متولد شده و نخستین فلیمبردار حرفه ای سینمای ایران بود و تحصیلات خود را در سوئیس و فرانسه دنبال کرده و در
دوره ی قاجار و پهلوی فیلمبرداری نخسین فلیم های بلند سینمایی را آغاز کرده است. این چهره ی آشنایی سینمایی ایران همچنین بانی اولین سینمای ویژه ی بانوان کشور و موسس سینماهای تمدن؛ خورشید؛ پری ؛گلوبندک، کشور و میهن را در تهران بوده و فیلمبرداری از مراسم تاج گذاری در کاخ گلستان ؛ سردار سپه ،سفر رضا شاه به ترکیه و افتتاح راه آهن شمال و افتتاح رادیو ایران از جمله کار های ماندگار خان بابا معتضدی است.از این تاریخچه بگذریم و به دنیای معاصر مقایسه ای نظری افکنیم داستان سینمای ایران و همسایه غربی مان هم شنیدنی است .پیشتر گفتیم :اولین سینمای ایران توسط کاتولیک های فرانسوی ۱۲۲سال پیش در تبریز به نام 《سولی 》 در معنای خورشید در محله پاساژ تبریز راه اندازی شده است.و خوشبختانه در سالهای اخیر نیز شهرداری تبریز دست به ساخت و اتمام یک پردیس هنر و رسانه و سینما در تبریز کرده که می تواند به اکران فیلم های ایرانی و خارجی و یا اجرای نمایش و تئاتر با عناوین بیشتر در این کهن شهر کمک شایانی نماید .
الان تعداد سالن های نمایش و سینمای ایران ۳۵۱ باب است و تبریز پس از تهران، اصفهان و مشهد در رتبه چهارم کشوری است. برخی شهرستانها حتی یک سالن سینما ندارند و استان‌هایی چون اردبیل فقط ۶ سالن سینما دارد.استان زنجان ۲ سینما و آذربایجان غربی ۱۰ سینما و آذربایجان شرقی ۳۰ سینما دارند.اما نگاهی به آمار تماشاگران سینما نیز خالی از لطف نیست.در سال ۹۹ تعداد تماشاگران سینما در استان اصفهان ۷ برابر استان آذربایجان شرقی بوده است. که بررسی و ضعیت سینمای استانها مجال مفصلی می‌طلبد. اما مقایسه سینمای ایران و ترکیه را نیز نظری اندازیم.
ترکیه ۵ برابر ایران سینما دارد و ۲۸۰۰ سینما در ترکیه فعالند.تعداد اکران فیلم ها در سینماهای ترک ده برابر ایران است. نکته جالب اینکه چند فیلم سینمایی و مذهبی در سالهای ایران در برخی کشورها نمایش داده شده اند که مهمترین آن فیلم حضرت یوسف(ع) ساخت فاخر تلویزیون ایران است.
درآمد فروش فیلم ایرانی در جهان بسیار ناچیز است.اما ترک ها بعد از هالیود و بالیود کمپانی《 ترک ود》 را راه انداخته اند و اکنون سریال ها و فیلم های سینمای ترکیه در ۱۳۰کشور جهان به نمایش در می آید.
سریال های قرن باشکوه و فاطما گل را بیش از ۵۰۰ میلیون نفر دیده اند.صادرات فیلم و سریال ترک دوبرابر درآمد نفتی ایران است.
دبیر کمیته اقتصاد و فرهنگ اتاق بازرگانی تهران درآمد سال ۲۰۱۹ میلادی سینمای ترک را از طریق صادرات ۱۸ میلیارد دلار اعلام کرده است.
عجب روزگاری شده است.ترکها فرهنگ و موسیقی خود را در لای و گفتمان این فیلم و سریال ها جهانی کرده اند و الان در ایران اکثر نوجوانان و خانواده ها زبان استانبولی را از طریق تماشای این فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی ترکیه یاد گرفته اند .
واقعیت این است که در عصر جهانی شدن و شکل گیری هزاران شبکه ماهواره ای ؛ لذت جویی از فرهنگ تصویری نمود بیشتری یافته و تاثیر گذاری فیلم و سینما و تلویزیون بر اخلاقیات اجتماعی و ارتقا ی سواد و آگاهی های فرهنگی و اخلاقی بسیار مشهود بوده است. علاوه بر آن تاثیر سریال های تلویزیونی و فیلم های سینمایی بر مخاطبان و تکرار بخشی از دیالوگ ها در بین مردم و انجام حرکات بازیگران و حتی الگو گیری جوانان و نوجوانان از آنها تاثیر این هنر و صنعت را بیشتر نمایان می کند .
همچنین نمود ادبیات ،فرهنگ ، موسیقی ،نمایش،معماری و هنر های جامعه در سریال ها و فیلم های سینمایی می تواند به اعتلای فرهنگ ، هنر و تاریخ یک ملت نیز کمک شایانی نماید. انتقال فرهنگ ها و نهادینه کردن آن و همچنین ترویج گفتمان های توسعه و انتقاد گری از وضعیت جامعه نیز از کار کرد های صنعت سینما و تلویزیون است.
الگو بردای از لباس ، پوشش و آرایش بازیگران ،تقلید آنی ، تاثیر بر روی کودکان و نوجوانان را می توان در صنعت فیلم و سینما بیش از همه مشاهده کرد.علاوه بر آن نقش فیلم در آموزش های علمی و دانشگاهی و حرف بسیار مهم است. همچنین سینما میتواند به رفع و اصلاح بسیاری از آسیب های اجتماعی و فرهنگی کمک کند و سینمای توسعه یافته قادر است به نهادینه کردن فرهنگ های اصیل و بومی و اثر پذیری و ایجاد مفاهیم عمیقی چون امید،عشق،نو دوستی ،وطن پرستی کمک شایانی نماید.
نوشته شده توسط:دکتر محمد فرج پور باسمنجی《استاد علوم ارتباطات》
